Tarczyca to niewielki gruczoł dokrewny, który mieści się u podstawy szyi (tuż pod krtanią), a swoim kształtem przypomina motyla. Gruczoł tarczowy jest zbudowany
Nadrzędną funkcją tarczycy jest produkcja hormonów, magazynowanie
i uwalnianie ich do krwi.
Hormony tarczycy:
-
Tyroksyna T4 – hormon stanowiący aż 93% całkowitej produkcji gruczołu tarczowego. Tyroksyna jest uważana za prohormon, ponieważ sama w sobie nie jest aktywna, staje się aktywna dopiero w procesie dejodynacji, tj. konwersji T4 do T3.
-
Trójjodotyronina T3 – aktywna postać hormonu tarczycy, która bierze udział w produkcji energii w każdej żywej komórce organizmu.
-
Kalcytonina – hormon tarczycy odpowiedzialny za regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu.
Praca gruczołu tarczowego jest kontrolowana przez układ podwzgórzowo-przysadkowy.

Tarczyca, a właściwie produkowane przez nią hormony, ma kluczowy wpływ na prawidłowy metabolizm naszego organizmu. Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wszystkich tkanek i narządów, to one regulują pracę układu nerwowego, krwionośnego i pokarmowego. Pomagają organizmowi w wykorzystaniu energii, utrzymaniu właściwej temperatury i dbają o prawidłowe funkcjonowanie mózgu, serca, mięśni i innych organów.
Stężenie hormonów tarczycy we krwi ma bezpośredni wpływ
na nasze zdrowie i dobre samopoczucie.

Funkcje tarczycy mogą być oceniane
w poniższych badaniach:
-
TSH – oznaczenie stężenia tyreotropiny we krwi,
-
fT3 i fT4 – oznaczenie stężenia wolnych hormonów tarczycy (trójjodotyroniny i tyroksyny) we krwi,
-
oznaczenie przeciwciał przeciwko:
-
tyreoglobulinie (anty-TG),
-
peroksydazie tarczycowej (anty-TPO),
-
receptorom TSH (anty-TSHR),
-
-
badanie obrazowe USG,
-
biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BACC),
-
scyntygrafia.
Czy wiesz, że zaburzenia czynności tarczycy mogą mieć również
odzwierciedlenie w innych badaniach laboratoryjnych,
np. morfologii, cholesterolu czy glikemii?
Wśród zaburzeń czynności tarczycy wyróżniamy m.in.:
– niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
– nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
Jakie są przyczyny chorób tarczycy?
Do najczęstszych przyczyn chorób tarczycy należą:
- przewlekłe autoimmunologiczne (limfocytowe) zapalenie tarczycy – choroba Hashimoto,
- autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – choroba Gravesa-Basedowa,
- niedobór lub nadmiar jodu w diecie,
- stan po operacyjnym usunięciu gruczołu tarczowego,
- stan po leczeniu jodem promieniotwórczym 131I,
- polekowa niedoczynność tarczycy (amiodaron, interferon α),
- wtórna niedoczynność tarczycy w przebiegu chorób przysadki,
- guzki tarczycy (np. wole guzkowe nadczynne),
- raki tarczycy,
- podostre zapalenie tarczycy (choroba związana z przebytą wcześniej infekcją wirusową),
- poporodowe zapalenie tarczycy.
Jakie objawy towarzyszą chorobom tarczycy?
Objawy towarzyszące chorobom tarczycy są niespecyficzne, często niezwiązane
ze sobą, dlatego też często nie podejrzewamy, że nasze dolegliwości mogą być związane z zaburzoną czynnością tarczycy.
Symptomy chorób tarczycy są zależne od rodzaju jej zaburzeń – niedoczynności lub nadczynności. Poniższe objawy mogą świadczyć o niedoczynności lub nadczynności tarczycy.
Objawy niedoczynności tarczycy
- uczucie ciągłego zimna,
- zmęczenie/senność,
- zaburzenia pamięci,
- przyrost masy ciała mimo prawidłowej diety,
- rzadsze oddawanie stolca/zaparcia,
- spowolnienie czynności serca,
- sucha, łuszcząca się, blada skóra, suche włosy,
- zaburzenia miesiączkowania.
Objawy nadczynności tarczycy
- uczucie gorąca,
- wzmożona potliwość,
- nerwowość, niepokój, rozdrażnienie,
- drżenie rąk,
- chudnięcie pomimo zwiększonego apetytu,
- częstsze oddawanie stolca/biegunka,
- uczucie kołatania serca,
- osłabienie siły mięśniowej,
- wypadanie włosów,
- objawy oczne – wytrzeszcz, podwójne widzenie, obrzęk i zaczerwienienie powiek lub spojówek,
- zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.
Kto jest w grupie ryzyka?
Zaburzenia czynności dotykają blisko 300 milionów ludzi na całym świecie,
a w szczególności kobiet.
Czy wiesz, że my kobiety chorujemy
5 do 8 razy częściej
niż mężczyźni?

Niezależnie od płci i wieku ryzyko wystąpienia schorzenia gruczołu tarczowego jest większe, jeśli:
- ktoś w Twojej rodzinie choruje na zaburzenia czynności tarczycy,
- cierpisz na choroby autoimmunologiczne, np. cukrzycę typu 1, celiakię, reumatoidalne zapalenie stawów,
- jesteś w wieku powyżej 60 lat,
- jesteś w ciąży lub jesteś młodą mamą,
- jesteś w wieku menopauzalnym,
- cierpisz na niedobór lub nadmiar jodu.
Choroby tarczycy mają tendencję do rodzinnego występowania i mogą być uwarunkowane genetycznie (np. choroba Hashimoto).
Osoby, u których choroby tarczycy występują rodzinnie, powinny pozostawać pod obserwacją lekarską i regularnie kontrolować stężenie TSH we krwi, aby jak najszybciej rozpoznać rozwijającą się chorobę i nie dopuścić do wystąpienia ciężkich objawów.
Czy można zapobiegać chorobom tarczycy?
W profilaktyce chorób tarczycy bardzo ważne są styl życia i odpowiednia dieta. Profilaktyka chorób gruczołu tarczowego powinna obejmować przyjmowanie dostatecznej ilości jodu wraz z pożywieniem. Jod jest pierwiastkiem, który uczestniczy w reakcjach prowadzących do wytwarzania hormonów tarczycy: trójjodotyroniny i tyroksyny.
Nasz organizm potrzebuje około 150 mikrogramów jodu dziennie. Najlepszym jego źródłem są: ryby morskie i owoce morza. Źródłem jodu mogą być również niektóre gatunki wód mineralnych. W celu dostarczenia tego deficytowego składnika w wielu krajach joduje się sól kuchenną. Profilaktyka polega na spożywaniu jodowanej soli – również w Polsce. Dietę można też wzbogacić o produkty bogate w selen i magnez.
W profilaktyce chorób tarczycy bardzo ważne jest także zaprzestanie palenia tytoniu. Dym tytoniowy zawiera substancje, które mogą hamować transport jodu do tarczycy. Warto również zadbać o komfort psychiczny i unikać sytuacji stresujących.
Czy wiesz, że nawet u co 5. osoby
w Polsce występują zaburzenia tarczycy?
A połowa z nich nie jest zdiagnozowana?
Objawy związane z zaburzoną czynnością tarczycy są niespecyficzne (np. łamliwe i wypadające włosy, zwiększenie masy ciała), a przez to trudne do rozpoznania.
Sprawdź, czy Twoje dolegliwości nie są objawami zaburzeń czynności tarczycy!
Zapytaj lekarza, zbadaj tarczycę!
Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Janusz Strzelczyk
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Referencje:
- American Thyroid Association. Hyperthyroidism. Available at http://www.thyroid.org/wp-content/uploads/patients/brochures/ata-hyperthyroidism-brochure.pdf. Last accessed January 2018.
- American Thyroid Association. Hypothyroidism. Available at http://www.thyroid.org/wp-content/uploads/patients/brochures/ata-hypothyroidism-brochure.pdf. Last accessed January 2018.
- Ponichtera A. Choroby tarczycy jako poważny problem medyczny w Polsce. 2018; 16.
- Medycyna Praktyczna. Niedoczynność tarczycy. https://endokrynologia.mp.pl/choroby/78406,niedoczynnosc-tarczycy.
- Medycyna Praktyczna. Nadczynność tarczycy. https://endokrynologia.mp.pl/choroby/78398,nadczynnosc-tarczycy.